Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Het seinhuis A te Roosendaal

Aan de hand van vier foto's van Pieter Penneweert, werkzaam als opzichter, later hoofdopzichter en in 1943 hoofdwerktuigkundige bij de Dienst van het Seinwezen te Roosendaal, beginnen we in 1937 een excursie bij het seinhuis A op het emplacement in Roosendaal. Als een van de weinige mensen in die tijd had hij een fototoestel. Pieter is op 12 mei 1896 geboren in Utrecht en in september 1932 vanuit Assen naar Roosendaal overgeplaatst. Hij woonde eerst in de Vincentiusstraat en later in de Spoorstraat. In november 1938 verhuisde hij naar de Dokter Lemmensstraat, kort bij zijn werk. Over hem is op deze website meer te vinden.

Gezicht vanaf de Stationsstraat op het seinhuis A. Links van het seinhuis staat de kandijfabriek van de gebroeders Van Gilse aan de toenmalige Veemarktstraat (later Industriestraat) markant in beeld. Rechts van het seinhuis staat een wachthuisje (met aanbouw) of schuilplaats voor rangeerders. Foto uit circa 1935.

Ten zuiden van het seinhuis A bevond zich tot medio 1956 de grootste seinbrug in Roosendaal. De seinbrug had zes uitrij- en zes inrijseinen, plus nog twee uitrijvoorseinen.Een locomotor is bezig met wat rangeerwerk. De gebouwen links behoren toe aan de zuivelfabriek 'Het Anker' en die op de achtergrond met de hoge schoorsteen aan een voormalige suikerfabriek. Foto uit 1939.

De seinbrug aan de zuidzijde van het seinhuis A had zes uitrij- en zes inrijseinen, plus nog twee uitrijvoorseinen. Juist rechts van de brug staat de toenmalige 'Paterskerk', nu 'Onze Lieve Vrouwekerk', prominent in beeld. De huizen rechts in beeld aan de toenmalige Veemarktstraat (later Industriestraat) zijn allemaal in de jaren zeventig afgebroken. Aan het pleintje links lag tot eind 1907 het eerste stationsgebouw van Roosendaal. Een deel van de daarbij gelegen bebouwing op de hoek van de Vughtstraat en Stationsstraat is nog steeds intact aanwezig. Foto uit 1937.

Gezicht vanuit het seinhuis A op een rangerende locomotief serie NS 1700. Links bij de hoge schoorsteen staat de suikerfabriek, die al vóór 1937 was gesloten. De huisjes in de verte (midden op de foto) staan nog steeds overeind, maar lang zal dat niet meer duren. Foto uit 1937.

Gezicht vanuit het seinhuis A op het emplacement. Rechts staat het stationspostgebouw, waarbij een kopspoor parallel aan spoor 1 ligt. In de verte staat het waterreservoirgebouw met ontkalkingsinrichting. Ogenschijnlijk lijkt het niet erg druk, maar dat zal in de loop van de dag nog wel veranderen, wanneer veel goederentreinen uit alle delen van het land in Roosendaal binnenkomen. Foto uit 1937.

Gezicht vanuit het seinhuis A op het emplacement, 1965. Rechts staat het stationspostgebouw. Het kopspoor voor de postrijtuigen is inmiddels opgebroken. Een treinstel Benelux rijdt vanuit Essen op spoor 4 binnen, op weg naar Amsterdam CS. Heel vaag zijn de seinbruggen voor de sporen 1 t/m 3 en 4 t/m 6 nog te zien.

Vanaf het tweede perron zag je in de verte het seinhuis A staan. Een rangerende locomotief serie NS 1700 laat zich goed zien door het uitbraken van stoomwolken. Links staan de in de jaren twintig en dertig gebouwde huizen van architect Jacques Hurks aan de Ludwigstraat. Behalve enkele huizen die door bombardementen in de oorlogsjaren zijn vernield, staan de meeste nu nog steeds overeind. Zij zijn gewild onder de aanhangers van Hurks. Rechts staat de kandijfabriek van de gebroeders Van Gilse markant in beeld. Foto uit 1937.

Niet zo ver van de plek in 1937 fotografeerde auteur dezes 35 jaar later de naar Antwerpen-Oost vertrekkende TEE 'Edelweiss'. Zowel de seinbrug, de kerk, het seinhuis A (hoewel na de oorlog herbouwd) als de kandijfabriek waren nog altijd aanwezig. Als eerste viel eind 1972 de seinbrug ten prooi aan de slopershamer. Foto van 5 maart 1972.

In september 1944 viel het seinhuis ten prooi aan de oorlogshandelingen aan de zuidzijde van het emplacement. De ontploffing van een munitietrein en vele bombardementen op het emplacement gingen bepaald niet geruisloos aan dit stadsdeel voorbij. Na de bevrijding op 30 oktober 1944 zat er niets anders op dan een nieuw seinhuis A bouwen. Naar Vlissingen en Antwerpen was in de eerste maanden na de bevrijding amper of geen treinverkeer mogelijk. Het zou zelfs nog jaren (1946-1949) in beslag nemen, voordat alles weer na volle tevredenheid kon functioneren. Rechts van het verwoeste seinhuis is de schoorsteen van zuivelfabriek 'Het Anker' te zien.

Het nieuwe seinhuis A uit 1946 was een strakke en eenvoudige utitiliteitsbouw, die ook in Breda, Bergen op Zoom en Lage Zwaluwe (met elk twee nieuwe seinhuizen) werd toegepast. De foto uit 1956 laat het nieuwe seinhuis zien en de bijbehorende seinbrug die aan het einde van dat jaar werd afgebroken bij het vereenvoudigen en elektrificatie van het emplacement. Een rangeerdersverblijf aan de noordzijde van het seinhuis kwam pas later. in 1956 staat er nog een kleine houten wachtpost. Op de voorgrond staat de bijna geheel herbouwde kandijfabriek van de gebroeders Van Gilse. Goed is te zien dat de kandijfabriek nog is aangesloten op het spoor via een wagendraaischijf. Het spoor liep door tot op de Oostelijke Havendijk (witte lijn). Het draaischijfje verdween in 1972 bij een verdere vereenvoudiging van het emplacement.

Herman Hesselink fotografeerde in Roosendaal nog kort voor de algehele wijziging van de klassieke beveiliging in een NX-stelsel alle seinhuizen, seinbruggen en seinbordessen. Locomotief NS 1128 passeert op 11 augustus 1972 het seinhuis A met een trein naar Vlissingen. De trein bestaat uit blokkendoosrijtuigen en vooraan een rijtuig 1e klasse uit de serie A 6000.

Gezicht op de 'Alkmaarse Handelinrichting' in seinhuis A met 84 velden en 210 linealen. Dit toestel werd pas in 1957 geplaatst als opvolger van de provisorische inrichtingen uit 1946 en ook pas na de vereenvoudiging en elektrificatie van het emplacement. Het bouwjaar van de handelinrichting is echter 1953 (zie pijltje, rechts).

In 1879 was de 'Alkmaarsche IJzer- en Metaalgieterij' als naamloze vennootschap opgericht. Al in 1881 startte de vervaardiging van beveiligingsinstallaties voor spoor- en tramwegen. In 1889 telde het bedrijf 85 arbeiders en in 1897 circa 150. Het bedrijf groeide verder tot circa 200 arbeiders in 1912. In de jaren twintig en dertig kwam er samenwerking met de 'Nederlandsche Seintoestellen Fabriek'.   Mede onder invloed van de crisis werd in 1938 de ijzergieterij gesloten en veranderde de naam in 'Nederlandsche Machinefabriek ‘Alkmaar’ (NMA, zie logo, aangeduid met pijltje, links) Na de Tweede Wereldoorlog meldde de NS zich weer om beveiligingssystemen te moderniseren.

Gezicht op het seinhuis A vanaf de Industriestraat aan de westzijde met de passerende locomotief NMBS 2346, 1 november 1972.

Gezicht op het buiten dienst gestelde seinhuis A vanaf de Stationsstraat aan de oostzijde, 9 april 1973. Ervoor staat de plaatijzeren rijwielstalling voor de seinhuiswachters (en rangeerders). Rechts van het seinhuis staat het stenen rangeerdersverblijf uit 1957 en links rijst de schoorsteen van de zuivelfabriek 'Het Anker' omhoog.

Gezicht op het buiten dienst gestelde seinhuis A (met rangeerdersverblijf) vanaf de Industriestraat aan de westzijde, 9 april 1973. In het wegdek ligt het restant van de vroegere spooraansluiting van de kandijfabriek van de gebroeders Van Gilse. Deze werd vier dagen later, op 13 april 1973, geheel eruit gehaald.

Nogmaals een gezicht op het buiten dienst gestelde seinhuis A (met rangeerdersverblijf) vanaf de Industriestraat aan de westzijde, 9 april 1973. In de verte staat het naoorlogse stationspostgebouw en een motorpostrijtuig.

Pierre de Greeuw fotografeerde op 7 april 1973 locomotief NMBS 2310 en een onbekende reeks 22 uit Antwerpen bij aankomst in Roosendaal. Het seinhuis A was inmiddels leeggehaald, maar bleef voorlopig in gebruik als opslagruimte. Op de achtergrond is een locomotief NS 22/2300 bezig met rangeerwerk. Links van de aankomende locomotieven zijn bij de goederenloods uit 1887 (!) twee slaaprijtuigen te zien, die dienst doen als onderkomen voor de inmiddels bij de NS instromende gastarbeiders.

Locomotief NMBS 2552 arriveert op 12 mei 1974 met trein TEE 81 'Ile de France' in Roosendaal. De foto is zonder meer vergelijkbaar met die van Pierre de Greeuw.

Op 3 juli 1977 is hondekop-treinstel NS 766 onderweg van Vlissingen naar Amsterdam. Bij aankomst in Roosendaal wordt het naoorlogse seinhuis A gepasseerd. Het treinstel is anno 2020 nog steeds in dienstvaardige staat aanwezig voor speciale ritten.

Trein 4635 (Zwolle - Vlissingen) vertrekt op 13 augustus 1977 uit Roosendaal en passeert daarbij het seinhuis A. Links staat een nog maar enkele jaren geleden gevormde Benelux-trek-duwcombinatie aan de kant. Nog geen half jaar later, eind januari/ begin februari 1978 (weken 5 en 6), werd het seinhuis A afgebroken. Het rangeerdersverblijf hield het echter nog uit tot 4 september 2006, toen het in één dag werd verwijderd.

Eind januari/ begin februari 1978 (weken 5 en 6), werd het seinhuis A afgebroken. Het rangeerdersverblijf hield het echter nog uit tot 4 september 2006, toen het in één dag werd verwijderd.

Meer informatie over het station Roosendaal is te vinden in het boek 'Roosendaal, een spoorwegknooppunt als 's lands voorportaal in het zuiden, 1854-1996'.